مبانی نظری نمایش درمانی

نمایش درمانگری استعمال عامدانه و هدفمند از مراحل و تولیدات نمایشی تئاتر برای دست یابی به اهداف ویژه ی درمانگری شامل ترقی، علائم هماهنگی هیجانی و جسمانی و بالاخره تحول فردی میباشد(انجمن نمایش درمانگران، انگلیس ۱۹۷۶ به نقل از، اناری، 1387). انجمن ملی نمایش درمانگری آمریکا (۲۰۰۵) اعتقاد دارد در این روش عمق و وسعت تجربه ی درونی قادر است برقراری ارتباط بین فردی را به صورت قابل توجهی گسترش دهد. شرکت کنندگان در نمایش درمانگری وظیفه دارند نقشهای نمایشی را اجرا کنند تا از این روش به نقش واقعی خود در زندگی دست پیدا کنند (اناری، ۱۳۸۷). نمایش درمانی یک نوع روش درمانی حساب می‌شود که به شرکت کنندگان در این فرایند یاری میرساند تا مسائل اجتماعی و روان شناختیشان را در موقعیتی واقعی بازسازی کنند نه این که تنها در مورد آنها صحبت کنند(کاراتاس و گوکان، ۲۰۰۹؛ به نقل از غلامی، ۱۳۹۰). نمایش درمانی به مانند یک روش تاثیر گذار در اکثر مراکز معتبر آموزشی، تربیتی، روان پزشکی و توان بخشی جهان به کار برده می‌شود و همانگونه که از نام آن مشخص است به شیوه ی درمانی گفته می شود که در آن درمانگر به کمک جنبه های متفاوت نمایشی در مسیر توانبخش سازی افراد نیازمند کوشش بسزایی می‌کند (امرایی ۱۳۹۵ به نقل از سبحانی تبار، ۱۳۹۸). نمایش درمانی به خاطر وجود ویژگیهای نمایشی آن برای کودکان از ملاحت خاصی بهره مند است این روش براساس نظریه ها و روش شناسی جاکوب لوی مورینو می باشد. نظریه مونرو ریشه در قابلیتهای فی البداهه و خلاقیت دارد. او اعتقا دارد که ناکامی افراد با استفاده از تاثیر خانواده و محدودیت های اجتماع شکل می گیرد. مورنو برقراری رابطه با استفاده از زبانها را تنها رابطه ی جهانی نمیپندارد بلکه صحنه ی نمایش را به مثابه ی یک راه کامل و تمام عیار برای تشکیل ارتباط و نابودی دل مشغولیها بیان می‌کند (ابوالقاسمی، ۱۳۹۳). این روش در اماکن متعددی از جمله درمانگاه مشاوره کودکان، خانه، پرورشگاهها، مراکز درمانی، مهد کودکها درمانگاه های گفتار درمانی اردوهای تابستانه مراکز تفریحی کلاس درس، زمین ورزش و خانواده به طور کلی در اماکنی که در آن مساله رخ داده است قابل استفاده است (سرفراز خباز، 1399). نمایش درمانی به عنوان نوعی درمان روانشناختی گروهی گفته می‌شود که با یک کارگردان صورت می گیرد که جلسه را هدایت می کند (ساتو و ماند، ۲۰۱۸ به نقل از سبحانی تبار،۱۳۹۸). نمایش درمانی به معنای مجموعه رفتارهایی که بودن و زندگی ما را در قالب اجرا بازآفرینی می نماید یا روشی است که به فرد این امکان را میدهد تا به یک موقعیت خاص جواب میدهد با مرکزیت قرار دادن عکس العملهای، رفتاریش سیستم اعتقادیش در مورد خود، دیگران و جهانی که در آن امرار معاش می‌کند احساس و پیامدهایی آن پاسخ برایش به دنبال دارد (جفریز، ۲۰۰۵ به نقل از غلامی،۱۳۹۰). در واقع فرصتی فرصتی را بوجود می آورد تا فرد به بی همتایی فردیت و تعدد نقشهای خویش آگاه شود. در نمایش درمانی با نهادن درمان جو در شرایط مشابه با آنچه که برای او اتفاق افتاده است و مسیر شکوفاییش بند آورده هر موقعیتی ایجاد می‌شود که آن شخص قادر باشد با به حداقل رساندن فاصله کنش عاطفی و شناختی به تجسس و گره گشایی مشکل خود بپردازد و واکنش های تخریبی را به خود شکوفایی معاوضه کند یکی از مهمترین ابزار این تغییرها انتقال نقش است. بسیاری از مردم چون شرایطی برایشان رخ نداده است تا نقشهای مختلف خود را بازی کنند، راهی برای اتصال به نقش اصلی خود را نمیدانند. این امر گاهی باعث پریشانیهای روانی میگردد و آن ها به نقش اصلی خود که واقعیت درونی است نمی رسند و نقطه تعادل و ثقل خود را باز نمی یابند از طریق امکانات نمایشی می شود از آن چه را که هست به آن چه را که قادر است باشد گسترش دهد و به احساسات و عواطف مغلوب شده خویشتن خویش دست یافت و بینشی آشکار از خود بدست آورد بازیگران به دلیل احساس نیاز به تحرک و جنبش در شخصیت دیگری غیر از خود آشکار شده و شخصیت خود را شکفته می‌کند (شهری، ۱۳۹۲).